WAT IS DE STONED APE THEORY VAN TERRENCE MCKENNA?

Het feit dat mensen geestverruimende middelen gebruiken is best bijzonder en vooral dat we dat al duizenden jaren doen. Terrence McKenna schreef daar een boek over en stelde dat het gebruik van dergelijke middelen de aanzet heeft gegeven en aan de basis ligt van de ontwikkeling van onze hersenen. De vraag is of dat echt zo is. Wetenschappers zijn het er niet over eens. In deze blog kijken we wat de theorie precies inhoudt.

Food of the Gods en de Stoned Ape Theory

Terrence McKenna was een bekende etnobioloog, psychonaut en mycoloog. Hij schreef in 1992 zijn bekendste boek Food of the Gods. Hierin verkent hij de fascinatie van de mens voor middelen die het bewustzijn kunnen veranderen en zijn unieke gebruik van psychoactieve planten en schimmels. Hij beweerde dat hallucinogenen een grote rol hebben gespeeld in de evolutie van Homo sapiens. Dit wordt de Stoned Ape Theory genoemd. Deze theorie is nog altijd baanbrekend. Niet omdat hij helemaal geaccepteerd is door andere wetenschappers, maar doordat het idee gewoon fascinerend is en ons beeld van onze oorsprong op zijn kop zet.

De belangrijkste achtergrond van de theorie is het feit dat we eigenlijk niet goed weten waarom de hersenen van Homo sapiens zo explosief gegroeid zijn in een periode van 3 miljoen jaar. Ons brein veranderde namelijk van het formaat van een watermeloen van 350 gram in een grote pompoen van bijna 1,5 kilo. Dat is vier keer zoveel en dat in een veel kortere tijd dan onze voorouders erover hadden gedaan om tot die 350 gram te komen. McKenna geloofde dat deze enorme groei voor een deel veroorzaakt werd door de inname van psilocybine paddenstoelen.

Homo sapiens op reis

Het was ook niet zo dat Home sapiens een enkele keer paddo's at. In het Pleistoceen aten mensen waarschijnlijk regelmatig deze geestverruimende paddenstoelen. Deze periode duurde van 2,6 miljoen tot 11.700 jaar geleden. Er was sprake van verwoestijning op het Afrikaanse continent. Onze voorouders zagen zich genoodzaakt op reis te gaan naar rijkere voedingsgronden. Ze vertrokken van de tropische wouden op zoek naar voedsel. Ze trokken waarschijnlijk achter kuddes koeien en andere herbivoren aan en aten de vliegen die altijd in de buurt zijn van deze dieren.

Waar koeien zijn, is koeienpoep en zo zal Homo sapiens ook in contact zijn gekomen met Psilocybe cubensis. Deze paddo houdt wel van een lekkere koeienvlaai. Ook nu nog is dit de meest voorkomende paddo ter wereld. Maar stel je voor, je bent in een nieuw land waar allemaal voedsel is dat je niet kent. De kans is groot dat Homo sapiens experimenteerde met onbekend fruit, noten en paddenstoelen. Ze hadden toch honger en dan probeer je wat. Zo ook een paddo.

Dat is wat McKenna ook dacht, maar hij ging voor de Stoned Ape Theory nog een stapje verder. Hij was zelf een ervaren psychonaut en ging er vanuit dat deze nieuwe bewustzijnsveranderende ervaringen voor Homo sapiens de fundering legden voor onze huidige beschaving. Deze vroege mensen konden natuurlijk niet zorgvuldig doseren. Ze aten gewoon een of meer paddo's. Deze verschillende doseringen hielpen de mens bij het vormen van nieuwe inzichten en ideeën.

Stoned Ape Theory: De invloed van paddo's op de ontwikkeling van de mens

Wanneer je paddo's eet, heeft dit invloed op je waarneming en op hoe je denkt. Dat zullen de mensen in de oertijd ook gemerkt hebben. Bij een lage dosering kan psilocybine de zintuigen verscherpen. Mogelijk konden ze beter zien en hielp het hen om betere jagers te zijn. Daardoor konden mensen zich weer sneller voortplanten.

Een hogere dosering leidt tot een heftige trip. Je kunt een transcendente ervaring krijgen en in hogere sferen terecht komen. Bij onze voorouders kan dit geleid hebben tot een verlangen naar diepgang, naar contact met een God of Godin. Ze wilden waarschijnlijk verklaringen krijgen voor onbekende, raadselachtige en angstaanjagende verschijnselen. Paddo's kunnen goed de aanzet zijn geweest voor de ontwikkeling van religies. Een trip heeft ook vaak tot gevolg dat mensen zich meer verbonden voelen met elkaar, wat eveneens kan leiden tot meer seksuele banden onder elkaar. Dit stimuleert genetische diversiteit.

Een hoge dosering bevordert ook communicatie tussen gedeeltes van de hersenen die normaal gesproken niet met elkaar in contact staan. Dit kan synesthesie veroorzaken, waarbij de zintuigen in elkaar overlopen. Maar het zorgt ook voor nieuwe verbindingen, nieuwe gedachten en nieuwe inzichten. Terrence's broer Dennis legt uit: "Je kunt niet gewoon zeggen dat onze voorouders paddo's (kan ook truffels zijn geweest) aten en dat dit ervoor zorgde dat onze hersenen muteerden. Het is veel complexer dan dat. Maar het heeft zeker een rol gespeeld. Paddo's kun je zien als een stukje software dat onze neurologische hardware programmeerde om anders te denken, om bewust te zijn en om taal te gaan gebruiken."

Wat is de betekenis van McKenna's theorie?

Niet iedereen accepteert de Stoned Ape Theory en dat is ook niet nodig. Het is een prikkelende en uitdagende hypothese die een link kan leggen tussen onze evolutie en psychedelica. Er zijn niet veel wetenschappers die de theorie serieus nemen. Op zich is dat begrijpelijk, want McKenna's zienswijze heeft wel een belangrijk gebrek: Evolutie is natuurlijk een ongelooflijk complex proces. Er spelen veel factoren een rol bij. Om te zeggen dat er slechts één factor is die gezorgd voor een reusachtige sprong in onze evolutie(menselijk bewustzijn) is misschien wat ongeloofwaardig.

Maar een van de voorstanders is Paul Stamets, wetenschapper en mycoloog. Hij geeft aan dat het belangrijk is om onder ogen te zien dat 200.000 jaar geleden er een plotselinge verdubbeling was van de omvang van het menselijk brein. Vanuit evolutionair oogpunt is dat echt buitengewoon. En er is in feite geen verklaring voor dit verschijnsel. Is het gebruik van psychedelica het enige antwoord? Waarschijnlijk niet. Maar het is niet vreemd om te denken dat de wonderbaarlijke eigenschappen van paddo's wel degelijk een rol hebben gespeeld in onze ontwikkeling.